สภาครอบครัวคือใคร? และทำไมถึงมีความสำคัญต่อครอบครัว และธุรกิจครอบครัว?
—————
ในโลกแห่งธุรกิจ ผู้ถือหุ้นคือ ‘เจ้าของบริษัท’ และมีอำนาจตามที่กฎหมายกำหนดตามสัดส่วนที่ตนเองถือ ซึ่งผู้ถือหุ้นก็ได้แต่งตั้ง กรรมการบริษัทคอยเป็น ‘ผู้ตัดสิน’ ในวาระสำคัญต่าง ๆ ตามขอบเขตอำนาจที่ผู้ถือหุ้นมอบให้ภายในธุรกิจ อย่างไรก็ตามกรรมการก็ได้แต่งตั้งผู้บริหารบริษัทที่ทำหน้าที่เป็น ‘ผู้บริหารจัดการ’ เรื่องราวเชิงปฏิบัติการต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นภายในบริษัท และก็มีหัวหน้างาน และพนักงานไล่ลำดับลงไป โครงสร้างดังกล่าวเป็นที่คุ้นชินมาอย่างช้านาน ซึ่งหลายธุรกิจครอบครัวก็ได้ใช้โครงสร้างนี้เป็นการวางตำแหน่งต่าง ๆ ให้กับสมาชิกครอบครัว แล้วแต่คุณวุฒิ วัยวุฒิ และประสบการณ์เพื่อให้ตอบโจทย์อนาคตของครอบครัว และธุรกิจ
อย่างไรก็ตาม หลายเป็นธุรกิจครอบครัวที่เก่าแก่ ซึ่งผมได้ให้คำปรึกษาเพื่อปรับโครงสร้างกิจการ และวางแผนการสืบทอดธุรกิจ ก็ได้มีการนำเอาโครงสร้างของ ‘สภาครอบครัว’ จากคำแนะนำที่ผมให้ เข้ามาอยู่ในโครงสร้างของธุรกิจครอบครัว และดำเนินกิจการจนเติบโต และสืบทอดกิจการมายังรุ่นลูก หลานและดำเนินมาถึงปัจจุบัน คำถามที่อาจเกิดขึ้นต่อผู้อ่านหลายท่านคือ สภาครอบครัวคือใคร? มีหน้าที่อะไร? และมีความสำคัญอย่างไรต่อธุรกิจครอบครัวที่ไม่ได้เกี่ยวข้องอะไรกับโครงสร้างธุรกิจที่เรารู้จัก และคุ้นชินมาอย่างช้านาน
—————
‘สภาครอบครัว’ (Family Council) หรือในบางครอบครัวเรียกว่าคณะกรรมการครอบครัว (Family Committee) คือกลุ่มคนที่ถูกแต่งตั้งขึ้นมาจากการที่สมาชิกครอบครัวได้แต่งตั้งจากความเห็นของครอบครัวหลังจากที่ได้จัดทำธรรมาภิบาลครอบครัว ไม่ว่าจะผ่านธรรมนูญครอบครัว (Family Charter หรือ Family Constitution) เพื่อดำรงกฎระเบียบครอบครัวในการดำเนินธุรกิจครอบครัว และครอบครัวให้อยู่ในกรอบแนวทางที่ครอบครัวได้วางเอาไว้ โดยส่วนใหญ่แล้วสภาครอบครัวจะเป็น ‘กลุ่มสมาชิกครอบครัว’ ที่ได้รับการยอมรับในด้านต่าง ๆ และไว้ใจในการให้อำนาจเพื่อกำหนดนโยบาย และบริหารจัดการครอบครัว และธุรกิจครอบครัว
บทบาท หน้าที่ของสภาครอบครัวนั้นอาจมีรายละเอียดปลีกย่อยที่แตกต่างตามแต่ธรรมนูญครอบครัว หรือระเบียบครอบครัวได้กำหนดไว้ของแต่ละครอบครัว แต่อย่างไรก็ตามโดยพื้นฐานแล้วสภาครอบครัวนั้นมีหน้าที่ในการกำหนดนโยบาย บริหารจัดการ และ/หรือตัดสินเรื่องที่เป็นวาระสำคัญของครอบครัว หรือแม้กระทั้งธุรกิจก็ได้ ตามแต่กฎระเบียบที่สมาชิกครอบครัวได้กำหนดกรอบกันไว้ ซึ่งการตัดสินใจของสภาครอบครัวจะต้องผ่านการประชุมสภาครอบครัวที่ได้มีการจดบันทึกกันอย่างเป็นกิจลักษณะ การกำหนดบทบาท หน้าที่ของสภาครอบครัวนั้นจะต้องพิจารณาถึงความพร้อมของครอบครัว และธุรกิจครอบครัวว่าจำเป็นหรือไม่ที่จะมอบบทบาท หน้าที่ดังกล่าวโดยไม่สร้างอำนาจที่มากเกินไป หรือสร้างความซับซ้อนในการดำเนินครอบครัว และธุรกิจครอบครัว
สภาครอบครัวนั้นมีความสำคัญมากในธุรกิจครอบครัว เพราะกลุ่มสมาชิกครอบครัวนี้เปรียบเสมือนสะพานที่เชื่อมต่อความเป็นครอบครัวไปยังธุรกิจครอบครัว เนื่องจากสภาครอบครัวคือกลุ่มคนที่สามารถตัดสินได้ว่าธุรกิจครอบครัวของเรานั้นจะมีนโยบายอย่างไรต่อ อาทิเช่นตรวจสอบแนวทางการดำเนินธุรกิจบางอย่าง กำหนดให้มีผู้บริหารที่เป็นมืออาชีพ เข้าซื้อกิจการอื่น ร่วมทุน หรือแม้กระทั่งเข้าตลาดหลักทรัพย์ และสภาครอบครัวคือกลุ่มคนที่จะกำหนดแนวทางของครอบครัวทั้งในรูปแบบของการตัดสินใจจัดกองทุนครอบครัว สวัสดิการครอบครัว กิจกรรมต่าง ๆ การพัฒนาลูกหลานในอนาคต หรือแม้กระทั่งการลงโทษสมาชิกครอบครัวอย่างเหมาะสม และเป็นธรรม
—————
ในกรณีศึกษาหนึ่งของลูกค้าที่เป็นธุรกิจขนาดใหญ่ของคนไทยที่มีสินค้าทำความสะอาดวัตถุต่าง ๆ ภายในครัวเรือน ได้กำหนดให้สภาครอบครัวมีบทบาท ในการสัมภาษณ์ และพิจารณาตรวจสอบผู้บริหารของธุรกิจครอบครัวที่เป็นมืออาชีพที่จะเข้ามาดำรงค์ตำแหน่งแทนที่สมาชิกครอบครัวคนเดิมที่ดำรงค์ตำแหน่ง CEO ของบริษัท สาเหตุที่ครอบครัวนี้ได้กำหนดให้สภาครอบครัวมีบทบาทดังกล่าว เนื่องจากครอบครัวได้เล็งเห็นว่าสภาครอบครัวนั้นคือกลุ่มบุคคลซึ่งอยู่กับครอบครัว และธุรกิจมาอย่างยาวนาน รับรู้ถึงความเป็นมาของบริษัทเป็นอย่างดี และรู้ซึ้งถึงวัฒนธรรม และคุณค่าที่ครอบครัวมี ซึ่งแนวทางเหล่านี้ได้หล่อหลอมให้ครอบครัว และธุรกิจครอบครัวเติบโตจนมาถึงทุกวันนี้
ซึ่งหากจะมีพนักงานที่เป็นมืออาชีพเข้ามาเป็นผู้นำขององค์กร (CEO) บุคคลดังกล่าวก็จะต้องมีแนวคิด เคมี และเล็งเห็นถึงความสำคัญของคุณค่าที่ครอบครัวได้มีจึงจะสามารถเข้ารับตำแหน่งนี้ได้ ซึ่งหากมืออาชีพท่านนั้นได้ผ่านการอนุมัติจากสภาครอบครัว ผู้บริหารคนดังกล่าวจะต้องมีการประชุมกับสภาครอบครัวเป็นระยะเพื่อรับฟังนโยบายของสภาครอบครัว และแจ้งสถานการณ์ รวมถึงกลยุทธ์ของบริษัท
—————
จากกรณีตัวอย่างที่เห็น ซึ่งเป็นหนึ่งในหลายกรณีที่อธิบายถึงบทบาท หน้าที่และความสำคัญของสภาครอบครัว แม้ว่าสภาครอบครัวจะเป็นกลุ่มบุคคลซึ่งถูกแต่งตั้งโดยสมาชิกครอบครัว และไม่ได้มีอำนาจ บทบาท หน้าที่รับผิดชอบตามกฎหมายในธุรกิจ แต่หากครอบครัวของเราต้องการที่จะพัฒนา และสร้างหลักธรรมาภิบาลที่ดีให้แก่ครอบครัว และธุรกิจครอบครัว การจัดตั้งธรรมนูญครอบครัว หรือระเบียบครอบครัว และแต่งตั้งสภาครอบครัวเพื่อเป็นดั่งสะพานในการบริหารจัดการกฎระเบียบของครอบครัว ก็จะสร้างหลักธรรมาภิบาลที่ดี สร้างการตัดสินใจที่โปร่งใส และกำหนดผู้ตัดสินใจเกี่ยวกับเรื่องครอบครัว และธุรกิจครอบครัวในบางเรื่องที่สมาชิกครอบครัวทุกคนรับทราบ และยอมรับอย่างทั่วกัน ซึ่งจะส่งผลกระทบไปสู่การเติบโตของธุรกิจ การสร้างความมั่งคั่ง และการสืบทอดกิจการที่เป็นเป้าหมายของทุกธุรกิจครอบครัวอย่า
