ถอดรหัสความสำเร็จธุรกิจครอบครัว EP 2: ความมั่งคั่งในธุรกิจครอบครัวไม่ใช่แค่การทำเงิน

ความมั่งคั่งคืออะไร?

What is Wealth?

จากหนังสือ “Asian Family Business: Succession, Governance and Innovation” โดย Annie Koh และ Jean Lee

   การดำรงธุรกิจครอบครัวอย่างยั่งยืน และส่งทอดธุรกิจสู่รุ่นถัดไปเป็นสิ่งที่หวังไว้สำหรับเกือบทุกธุรกิจครอบครัว เพียงแต่การทำตามปณิธานไว้นั้นก็ไม่ใช่เรื่องที่ง่ายเสมอไป และหากปณิธานของธุรกิจครอบครัวสามารถทำให้สำเร็จโดยง่าย ‘คำสาปรุ่นที่ 3’ ในหลายประเทศก็ย่อมไม่เกิดขึ้น ‘รุ่น 1 สร้าง รุ่น 2 สาน รุ่น 3 ใช้’ หรือในต่างประเทศก็มีระบุไว้ว่า ‘Riches do not last beyond the three generations’ และอีกหลากหลายวลีที่เกิดขึ้นเพื่อนิยามปรากฎการณ์การล่มสลายของธุรกิจครอบครัว

   เหตุการณ์ดังกล่าว สามารถกล่าวได้ว่าเกิดจากความโลภ และความเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตัว ต่อความมั่งคั่ง (Wealth) หรือทรัพย์สินครอบครัวต่าง ๆ และมีหลายธุรกิจครอบครัวที่แม้ธุรกิจครอบครัวกำลังรุ่งโรจน์ กำไรมหาศาล แต่กลับต้องมาพังทลายเพียงเพราะเหตุการณ์ภายในครอบครัว

   กรณีศึกษาของธุรกิจอาหารและเครื่องดื่ม ของครอบครัวหนึ่งที่ประเทศ Singapore ที่รุ่งโรจน์เมื่อปี ค.ศ. 1980 และเป็นรองแค่ธุรกิจยักษ์ใหญ่จากประเทศเนเธอร์แลนด์ ธุรกิจดังกล่าวได้ก่อตั้งขึ้นประมาณปี ค.ศ. 1930 โดยรุ่นก่อตั้ง และได้ส่งทอดไปสู่รุ่นที่ 2 และรุ่นที่ 3 เป็นลำดับ อย่างไรก็ดีเมื่อธุรกิจได้ส่งทอดไปสู่รุ่นที่ 3 ครอบครัวก็เกิดความแตกแยกในแนวทางการบริหารธุรกิจระหว่างสมาชิกครอบครัว เหตุการณ์ได้บานปลายจนสุดท้ายกิจการของครอบครัวนี้ก็ได้ขายให้กับบริษัทอสังหาริมทรัพย์แห่งหนึ่ง

   หรืออีกกรณีศึกษาของธุรกิจเคมีและพลาสติก ของครอบครัวหนึ่งที่ประเทศไต้หวันที่รุ่นก่อตั้งได้จากไปโดยได้ทิ้งมรดกมูลค่ากว่า 3 แสนล้านบาท (หรือประมาณ 6 หมื่นล้านหยวน) ให้กับลูกหลานได้ ซึ่งมูลค่ามรดกดังกล่าวได้ทำให้เกิดความขัดแย้งทางผลประโยชน์ระหว่างสมาชิกครอบครัว จนถึงขั้นออกข่าว และมีเรื่องฟ้องร้องกันเองระหว่างสมาชิกครอบครัว ซึ่งผลกระทบก็ส่งมายังธุรกิจครอบครัวซึ่งสร้างความสั่นคลอนในภาพลักษณ์ขององค์กร และสร้างความไม่น่าเชื่อถือระหว่างผู้ค้า และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องภายในธุรกิจครอบครัว

—————

   หลายเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจากกรณีศึกษาต่าง ๆ เราจะเห็นได้ว่าหากไม่มีความเชื่อร่วมกัน คุณค่ากงสี (Family Value) หรือหลักธรรมาภิบาลที่ดีภายในครอบครัว ความมั่งคั่งของกงสีที่รุ่นก่อนได้สร้างขึ้นก็ไม่ต่างจากภัยร้ายที่ติดตามครอบครัวไปทุกขณะ ซึ่งความโลภ และความเห็นแก่ตัวก็จะบ่อนทำลายธุรกิจครอบครัวในท้ายที่สุด

   ซึ่งหากอ้างอิงจากสถาบันที่เกี่ยวข้องกับการเก็บข้อมูลธุรกิจครอบครัว การส่งต่อธุรกิจไปสู่รุ่นที่ 2 มีอัตราความสำเร็จแค่ 30% และลดลงมาเหลือเพียง 12% หากธุรกิจสามารถส่งทอดต่อไปยังรุ่นที่ 3 และสุดท้ายหากธุรกิจครอบครัวสามารถส่งต่อมาถึงรุ่นที่ 4 ได้ อัตราการส่งทอดธุรกิจครอบครัวนั้นก็ลดลงเหลือแค่เพียง 3% เท่านั้น

 —————

ธุรกิจครอบครัวเราสามารถเรียนรู้อะไรจากประเด็นนี้?

   ธุรกิจครอบครัวไทยสามารถเรียนรู้ เชื่อมโยงจากกรณีตัวอย่างได้ เนื่องจากกรณีศึกษาดังกล่าวเป็นกรณีศึกษาของประเทศเพื่อนบ้านที่มีพื้นเพเดียวกันกับบริบทประเทศไทย ซึ่งคือวัฒนธรรม และความเชื่อที่มีพื้นฐานมาจากประเทศจีนแผ่นดินใหญ่ สอนให้รู้ว่าความมั่งคั่งของกงสี หรือภายในธุรกิจครอบครัว และครอบครัวไม่ได้เกิดขึ้นจากการสร้าง และพัฒนาธุรกิจครอบครัวให้เติบโต มีรายได้มหาศาลเข้ามาในกระเป๋าเท่านั้น แต่ต้องคำนึงถึงความสัมพันธ์ และความเป็นอนึ่งอันเดียวกันภายในสมาชิกครอบครัว เพื่อสร้างองค์ความรู้ และวางแนวทางการส่งต่อธุรกิจครอบครัวโดยการให้รุ่นก่อนหน้าสามารถสื่อสาร และสร้างรุ่นถัดไปให้มีแนวคิด และคุณลักษณะที่เหมาะสมในการสืบทอดกิจการ

       หลายธุรกิจครอบครัวที่ผมได้ให้คำปรึกษา เคยมีความคิดว่า “ถ้าหาเงินได้ ต่างคนต่างมีหน้าที่ ก็ไม่ทะเลาะกันเอง” เหตุเพราะต่างคนก็ต่างมีเงินใช้ ก็จะไม่ได้มาแก่งแย่งทรัพย์สมบัติแต่อย่างใด หรือแนวคิดที่ว่า “มองธุรกิจก่อน ครอบครัวไว้ทีหลัง เพราะเรื่องธุรกิจมันรอกันไม่ได้” “หากมีความมั่งคั่ง (Wealth) เยอะ ๆ และแบ่งกันไป เดี่ยวก็ไม่ทะเลาะกัน” กล่าวคือ หากมีทางเลือกที่จะต้องเลือกระหว่างธุรกิจ หรือครอบครัว ก็จงเลือกธุรกิจไปก่อน แล้วค่อยมาจัดการเรื่องครอบครัว เพียงเพราะคิดว่า ‘ครอบครัวต้องเข้าใจ’ หรือ ‘เดี่ยวก็คุยกันได้’

       ทั้งนี้ จากประสบการณ์ของผม หากจะทำธุรกิจครอบครัวโดยหวังที่จะสืบทอดกิจการไปยังรุ่นถัดไปนั้น ธุรกิจครอบครัว ‘ไม่สามารถ’ เลือกธุรกิจ หรือครอบครัวก่อนได้ แต่ครอบครัวจะต้อง ‘สร้างทางใหม่’ ที่เป็นประโยชน์ และไม่เพิกเฉยต่อระบบธุรกิจ และครอบครัว กล่าวคือ การสร้างความมั่งคั่งในการทำธุรกิจครอบครัวไม่ได้เพียงการทำธุรกิจเพื่อหาเงินเท่านั้น แต่จะต้องมองถึงความสัมพันธ์ และความเป็นครอบครัวเป็นปัจจัยหลักในการทำธุรกิจไม่แพ้กัน

     การทำธุรกิจครอบครัวนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย ไม่ว่าจะเป็นการเริ่มธุรกิจจากรุ่นที่ 1 การพัฒนาโดยรุ่นที่ 2 และการสืบทอดไปยังรุ่นที่ 3 และรุ่นที่ 4 เพราะทุกการตัดสินใจของครอบครัวมีผลกระทบต่อระบบของธุรกิจ และครอบครัวเสมอ แต่นั้นก็ถือเป็นอีกบทบาท หน้าที่ที่ครอบครัวจะต้องพิจารณา และมองหาแนวทางที่เหมาะสมที่สุดเพื่อให้ความมั่งคั่งของครอบครัวได้ส่งทอดต่อไปยังรุ่นถัดไปทั้งในรูปแบบของทรัพย์สิน คุณค่า และแนวคิดของครอบครัว