ทำไมต้องเขียนธรรมนูญครอบครัวให้ ‘ถูกต้อง’ ไม่ใช่ ‘ถูกใจ’?

    ‘ธรรมนูญครอบครัว’ คือหนึ่งในเครื่องมือในการสร้างหลักธรรมาภิบาลภายในกงสี หรือการสร้างกฎระเบียบการอยู่ร่วมกันภายในครอบครัว และธุรกิจครอบครัว (กงสี) หลายธุรกิจครอบครัวชั้นนำที่ประสบความสำเร็จก็ล้วนแล้วแต่มีธรรมนูญครอบครัว ของตัวเองเพื่อเป็นดัง ‘เข็มทิศ’ ในการบริหารจัดการครอบครัว และวางหลักเกณฑ์ในการบริหารจัดการธุรกิจครอบครัว

   ครอบครัวไทยที่ได้เปิดเผยว่าครอบครัวมี ‘ธรรมนูญครอบครัว’ อย่างเช่น Central (ครอบครัว จิราธิวัฒน์) Grammy (ครอบครัว ดำรงชัยธรรม) หรือกลุ่มสิทธิผล (ครอบครัว สิทธิผล) เป็นต้น ก็ล้วนแล้วแต่มีธรรมนูญครอบครัวไว้เป็นหลักธรรมาภิบาลในการดำเนินธุรกิจครอบครัว และเป็นกฎเหล็กภายในครอบครัวให้ทุกคนปฏิบัติตามจากรุ่นสู่รุ่น

—————

   อย่างไรก็ตาม จากประสบการณ์การให้คำปรึกษาการจัดทำธรรมนูญครอบครัว การจัดทำธรรมนูญครอบครัวขึ้นมาภายในครอบครัวนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย และหลายครอบครัวที่ผมได้พบที่ได้จัดทำธรรมนูญครอบครัวด้วยตัวเอง ก็เลือกวิธีที่จะนำสมาชิกครอบครัวไม่กี่คน หรือการตัดสินใจมาจากแค่กลุ่มคนใดคนหนึ่ง มาจัดทำธรรมนูญครอบครัวขึ้นมาตามที่พวกเค้าอยากให้เป็น กล่าวได้ก็คือตามที่พวกเค้า ‘ถูกใจ’

   การเขียนธรรมนูญครอบครัวที่ ‘ถูกใจ’ เพียงแค่กลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง และนำมาเป็นหลักปฏิบัติของครอบครัวเป็นแนวทางที่ ‘ต้องระวัง’ อย่างมาก เพราะการกระทำเช่นนี้ก็ไม่ต่างจากการ ‘ตกหลุมพราง’ ในการบริหารจัดการธุรกิจครอบครัว และหากครอบครัวใดตกหลุมพรางเช่นนี้ ธรรมนูญครอบครัวก็จะเป็นเพียงเครื่องมือที่ใช้หาประโยชน์ของคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งเท่านั้น ส่วนสมาชิกครอบครัวท่านอื่น ที่อาจไม่ได้รับรู้ หรือไม่เห็นด้วยกับแนวทางที่จัดทำขึ้น ก็คงมีข้อสงสัย ความคลางแคลงใจ และผลสุดท้ายธรรมนูญครอบครัวแบบที่ ‘ฉันถูกใจแบบนี้’ ‘จะเอาแบบนี้’ ก็อาจก่อผลเสียมากมายภายในกงสีของเราเองอย่างไม่คาดคิด

—————

   กรณีศึกษาหนึ่งของการเป็นที่ปรึกษาครอบครัวที่เคยเขียนธรรมนูญครอบครัวแบบ ‘ถูกใจ’ โดยครอบครัวนั้นได้เคยเขียนธรรมนูญครอบครัวขึ้นจากรุ่นผู้ใหญ่บางท่าน ซึ่งอยากจะให้ธรรมนูญครอบครัวไปเป็น “กรอบ” ของสมาชิกครอบครัวรุ่นถัดไป สิ่งที่เกิดขึ้นระหว่างการจัดทำธรรมนูญครอบครัวคือ สมาชิกครอบครัวคนอื่นที่รู้ว่าครอบครัวกำลังจัดทำธรรมนูญครอบครัวอยู่แต่ไม่มี ‘เสียง’ จากพวกเค้าในการออกแบบ ทำให้บรรยากาศในครอบครัวตึงเครียดไปด้วยความน้อยใจ สงสัยในความโปร่งใส และไม่เข้าใจว่าเหตุใดพวกเค้าถึงไม่มีได้มีสิทธิในการออกแบบเรื่องที่สำคัญภายในครอบครัว จนทำให้เรื่องเกือบจะบานปลายจนถึงขั้นทะเลาะ และแยกทางภายในครอบครัว

   อีกกรณีศึกษาหนึ่ง ที่ครอบครัวได้เคยทำธรรมนูญครอบครัวแบบ ‘ถูกใจ’ พี่ใหญ่คนโตที่มี ‘เสียงใหญ่’ ในครอบครัว การตัดสินใจต่าง ๆ ในกฎระเบียบครอบครัวพี่ใหญ่ก็เป็นคน ‘จัดแจง’ หมด และบังคับให้สมาชิกครอบครัวทุกคนต้องทำตามธรรมนูญครอบครัวที่พี่ใหญ่จัดแจงขึ้น สิ่งที่เกิดขึ้นหลังจากครอบครัวได้ทดลองใช้ธรรมนูญครอบครัวดังกล่าวคือ สมาชิกครอบครัวคนอื่นไม่ให้ความสำคัญของธรรมนูญครอบครัวที่จัดทำขึ้นมา และเริ่มไม่ปฏิบัติตามกฎระเบียบต่าง ๆ ที่กำหนดไว้ จนสุดท้ายทำให้เกิดข้อขัดแย้งกันระหว่างสมาชิกครอบครัวภายในกงสี

—————

   จากกรณีศึกษาที่กล่าวถึง อาจสะท้อนได้ว่าการที่ครอบครัวได้จัดทำธรรมนูญครอบครัวที่ ‘ถูกใจ’ จะไม่ทำให้เกิดธรรมาภิบาลครอบครัวที่ดี และไม่เกิดผลกระทบเชิงลบ ซ้ำร้าย อาจจะไปกระตุ้นความขัดแย้งภายในครอบครัว จนสุดท้ายเหตุการอาจลุกลามไปสู่การที่ลูก หลานไม่สานต่อธุรกิจครอบครัวด้วยเหตุเพราะ ไม่น่าดึงดูด และไม่มีเค้าอยู่ในสมการของอนาคตกงสี

—————

   การเขียนธรรมนูญครอบครัวที่ ‘ถูกต้อง’ ในทางกลับกัน จะเริ่มต้นจากความคิดเห็นของทุกคน เนื่องจากเราไม่สามารถรู้ได้เลยว่าการตัดสินใจของเรา เป็นประโยชน์แก่สมาชิกครอบครัวอื่นหรือไม่ ถ้าหากไม่มีการพูดคุย นำเสนอ ทำความเข้าใจเพื่อรู้ถึงความต้องการของสมาชิกครอบครัวแต่ละคนอย่าแท้จริง

   รากฐานของธรรมนูญครอบครัวนั้นคืออดีต แต่กฎระเบียบครอบครัวมาจากการกำหนดอนาคต ด้วยเหตุนี้ กงสีเรา ธุรกิจครอบครัวเราจึงต้องมองย้อนกลับไปถึง ‘หลักคำสอน’ ‘คุณค่า’ ของครอบครัว (Family Value) ที่เป็นที่ยึดของกงสีมาแต่ช้านาน และนำคำ Family Value มาวางไว้เป็นรากฐานในการบริหารจัดการกงสี

   กรณีศึกษาของธุรกิจครอบครัวที่ทางผมได้ให้คำปรึกษาในการจัดทำธรรมนูญครอบครัว ที่เริ่มต้นการเขียนธรรมนูญครอบครัวโดยนำ Family Value ของครอบครัวเป็นแกนหลักของการจัดทำธรรมนูญครอบครัว ซึ่ง Family Value ของครอบครัวนั้นคือการ ‘ทำทุกอย่างให้ถูกต้อง’ ทั้งในเรื่องครอบครัว และธุรกิจ ทำให้สมาชิกครอบครัวรุ่นถัดมามีแนวทางที่เป็นรากฐาน มาช่วยเป็นตัวกำหนดกฎระเบียบ และสามารถเป็นจุดตรงกลางเพื่อหาทางออกสำหรับข้อพิพาทภายในครอบครัว และนโยบายกงสีในอนาคต ซึ่งในกรณีศึกษาธุรกิจครอบครัวนี้ ได้กำหนดนโยบายภายในกงสีไว้ว่า “ธุรกิจครอบครัวเราจะต้องมีนโยบายบัญชีเดียว และสื่อสารทุกอย่างให้ชัดเจนภายในครอบครัว”

   อีกหนึ่งปัจจัยที่จะทำให้การเขียนธรรมนูญครอบครัวนั้นถูกต้อง คือจะต้องมีการกำหนดกฎระเบียบครอบครัวผ่านวิสัยทัศน์ร่วม (Shared Future) เนื่องจากการกำหนดธรรมนูญครอบครัวเพื่อให้ ‘ถูกใจ’ คนหรือกลุ่มคนใดคนหนึ่ง นั้นเป็นเพียงการนำอนาคตที่สมาชิกครอบครัวกลุ่มนั้นอยากจะให้เป็นเท่านั้น แต่สมาชิกครอบครัวคนอื่นอาจไม่ได้เห็นไปในทิศทางเดียวกัน อย่างไรก็ตาม หากเราตั้งหลักโดยกำหนดวิสัยทัศน์ร่วมกันภายในครอบครัว กฎระเบียบภายในธรรมนูญครอบครัวก็ย่อมเป็นกฎระเบียบที่ทุกคนมีความรู้สึกถึงความเป็นเจ้าของ และทำให้สมาชิกครอบครัวแต่ละคนเคารพ และศรัทธาในกฎระเบียบดังกล่าวโดยไม่ต้องมีการบังคับใด ๆ

   จากกรณีศึกษาที่กล่าวข้างต้น หลังจากที่ครอบครัวได้เข้าใจถึง Family Value ก็จะเข้าใจถึงรากฐานของกงสี จึงเริ่มกำหนดอนาคตของกงสีที่อยากจะให้เป็นในอนาคต ทางครอบครัวได้นำสมาชิกครอบครัวทุกรุ่นมาร่วมกำหนดวิสัยทัศน์ของกงสี เนื่องจากครอบครัวได้มีแนวคิดว่า ‘หากจะทำทุกอย่างให้ถูกต้อง การกำหนดอนาคตก็ควรจะอยู่ที่มือลูกหลาน หากจะวางอนาคตก็ควรที่จะให้ลูก หลานเข้ามาช่วยออกแบบ’ ด้วยเหตุนี้ รุ่นลูก หลานที่เริ่มจะมีส่วนร่วมในธุรกิจครอบครัวก็ได้รับโอกาสที่จะมาให้ความเห็น แสดงวิสัยทัศน์ภายในครอบครัว โดยหลังจากการทำ Family Workshop ที่ผมได้ Facilitate และการให้ความร่วมมือภายในครอบครัว การกำหนดวิสัยทัศน์ และกำหนดกฎระเบียบธรรมนูญครอบครัวก็สามารถทำได้อย่างรวดเร็ว ถูกต้อง และตรงไปตรงมา

—————

   หากจะให้กล่าวโดยสรุป การเขียนธรรมนูญครอบครัวที่ ‘ถูกต้อง’ จะต้องมองให้ครอบคลุมไปทั้งเรื่องครอบครัว และธุรกิจครอบครัว ซึ่งสิ่งแรกที่จะต้องคำนึงถึงคือ Family Value อันได้มาจากการมองย้อนกลับไปในอดีต จนถึงปัจจุบัน และกำหนดไว้เป็นรากฐานสำหรับกงสี และร่วมกันกำหนดอนาคต และกฎระเบียบภายในธรรมนูญครอบครัว เพื่อสร้างหลักธรรมาภิบาลที่ทุกคนมีความรู้สึกถึงความเป็นเจ้าของ

   สุดท้ายนี้ คงปฏิเสธไม่ได้ว่าการจัดทำธรรมนูญครอบครัวอาจจะไม่ทำให้ทุกคน ‘ถูกใจ’ ทุกเรื่อง แต่เพื่อให้กงสีของเราสามารถส่งทอดต่อไปได้จากรุ่นสู่รุ่น การจัดทำธรรมนูญครอบครัวให้ ‘ถูกต้อง’ จึงเป็นดั่งเข็มทิศสำคัญที่ทุกธุรกิจครอบครัวไม่สามารถมองข้ามไปได้อีกต่อไป

—————