กลยุทธ์ธุรกิจครอบครัว...สมาชิกครอบครัวทำงานนอกกงสี อาวุธลับสร้างกงสีมั่งคั่ง
หลายคนมักคิดว่าหน้าที่การพัฒนาธุรกิจครอบครัวเป็นหน้าที่ของสมาชิกครอบครัวที่ "ทำงาน" ถ้า "ไม่ทำงาน" ในก็เท่ากับไม่ต้อง หมดประโยชน์ และไม่มีหน้าที่ที่ต้องช่วยธุรกิจครอบครัวอีกต่อไป ความเชื่อนั้นเป็นความเชื่อที่ไม่ถูกต้องซะทีเดียว เพราะเนื่องจากเราคือ "คนกงสี" คนกงสี หมายถึงสมาชิกครอบครัวไม่ว่าจะทำงาน (“Active”) หรือไม่ทำงานในธุรกิจครอบครัว (“Non-Active”) ที่ล้วนแล้วมีสัดส่วนการถือหุ้นในธุรกิจ จึงมีบทบาทหน้าที่เพื่อสร้างความมั่งคั่งภายในธุรกิจครอบครัวและความมั่งคั่งในครอบครัว
ด้วยบทบาทหน้าที่ที่เรามีแล้วคนกงสีสามารถ "สร้าง" ความมั่งคั่งภายในธุรกิจและครอบครัวได้ทั้งทางตรงและทางอ้อม โดยสามารถทำได้จากการสร้าง 5 หลักการนี้ไปพร้อมกันในครอบครัว
1. สร้างวิสัยทัศน์
อนาคต วิสัยทัศน์เกิดจาก 2 มุมมองที่ประกอบกับนั้น Inside-Out กับ Outside-In การกำหนดวิสัยทัศน์ธุรกิจครอบครัวจะต้องมี 2 องค์ประกอบนี้ควบคู่ด้วยกันเสมอ การกำหนดวิสัยทัศน์ภายในธุรกิจครอบครัวว่าในอนาคตครอบครัวต้องการที่จะพัฒนาไปสู่รูปแบบไหน วางแผนอนาคตในสอดคล้องและตรงกันภายในสมาชิกครอบครัวเพื่อให้ธุรกิจครอบครัวสามารถเดินหน้าอย่างมีประสิทธิภาพ และสมาชิกครอบครัวก็เดินหน้าไปด้วยจุดมุ่งหมายเดียวกัน
สมาชิกครอบครัวที่ทำงานในธุรกิจครอบครัวก็สามารถให้มุมมองแบบ Inside-Out เพื่อนำเสนอข้อได้เปรียบทางการค้า จุดแข็งต่างๆ ภายในธุรกิจครอบครัว และเบื้องลึกของอุตสาหกรรมที่ธุรกิจครอบครัวได้แข่งขันอยู่ ณ ปัจจุบัน
สมาชิกครอบครัวที่ไม่ได้ทำงานในธุรกิจครอบครัวก็สามารถให้มุมมองแบบ Outside-In เพื่อให้มุมมองแบบคนนอกว่าธุรกิจ ณ ปัจจุบันมีภาพลักษณ์เป็นอย่างไร เทรนด์ต่างๆ ในตลาดโลกให้ความสนใจอะไรบ้าง และในอุตสาหกรรมอื่นๆ ที่ธุรกิจครอบครัวยังไม่ได้ก้าวไป มีช่องทางไหนที่สามารถพัฒนาและสร้างฐานที่มั่นใหม่ให้กับธุรกิจครอบครัวได้บ้าง
2. สร้างการลงทุน
การลงทุนสร้างโอกาสทางธุรกิจใหม่ๆ ไม่ว่าจะรูปแบบไหนล้วนแล้วแต่เป็นการสร้างความมั่งคั่งในธุรกิจและครอบครัวทั้งสิ้น การลงทุนใหม่ไม่ใช่การมองแค่ธุรกิจเดิม แต่เป็นการสร้างธุรกิจใหม่ เปิดโอกาสให้ญาติพี่น้อง ลูกหลานได้สร้างธุรกิจที่เป็นโอกาสใหม่ ๆ ให้กับครอบครัวอย่าเหมาะสม
ในโลกกงสียุคใหม่ กงสีเราไม่ได้มีหน้าที่คอยตัดสินว่าใครควรอยู่ที่ไหน และทำอะไร แต่กลับต้องสนับสนุนอย่างมีขอบเขต และมีกฎระเบียบในการช่วยเหลือ ประคับประคองลูกหลานให้เติบโต เป็น Incubation Hub "สร้างกลุ่มธุรกิจครอบครัว" ที่มั่งคั่ง และสลัดภาพจำ "กงสีน่าเบื่อ" ออกจากทุกคนให้ได้โดยเร็ว
3. สร้างคน
การสร้างคน ประเมินพนักงานผู้บริหารมืออาชีพ และผู้บริหารสมาชิกครอบครัวว่า "ถึงเกณฑ์" อยู่ใน Performance ที่ครอบครัวต้องการหรือไม่ การดูคนให้ถูกต้อง สร้างสมดุลระหว่าง "มืออาชีพ" และ "ลูกหม้อ" เป็นความท้าทาย และสิ่งที่ครอบครัวจะต้องสร้างสมดุลให้ได้
การสร้างคนอีกอย่างที่สำคัญคือการสร้างลูกหลานให้เป็นบุคลากรที่สำคัญในการพัฒนาธุรกิจครอบครัวต่อไป หรือเรียกว่าการพัฒนาสมาชิกครอบครัว (Family Development) ซึ่งเป็นความได้เปรียบหนึ่งของธุรกิจครอบครัวเพราะธุรกิจครอบครัวสามารถวางแผนการสืบทอดกิจการ (Succession Plan) ได้ตั้งแต่เนิ่นๆ สามารถพัฒนาสมาชิกครอบครัวให้เติบโตมีแนวคิด วิสัยทัศน์ การบริหาร ความคุ้นชิน และความรู้สึกเป็นเจ้าของกับธุรกิจครอบครัวเราได้ตั้งแต่สมาชิกครอบครัวอยู่ในช่วงเรียนรู้ (หรือแม้กระทั่งเริ่มทำงานมาเป็นระยะเวลาหนึ่ง)
ในการสร้างคน สมาชิกครอบครัวที่ไม่ได้ทำงานในกงสีก็สามารถมีส่วนร่วมได้โดยการนำประสบการณ์ความรู้ แนวคิดการดำเนินกิจการ หรือการบริหารมาบอกเล่า แชร์ประสบการณ์ให้กับสมาชิกครอบครัวได้รับฟัง หรือในบางกรณีของธุรกิจครอบครัวที่ได้ให้คำปรึกษา Non-Active Member ก็ถูกจ้างเข้ามาเป็นพี่เลี้ยงให้กับ Active Member ในธุรกิจครอบครัวเพื่อให้แนวคิดความเป็นมืออาชีพในการทำงานแบบธุรกิจระดับโลกมาปรับใช้ในธุรกิจครอบครัวได้เช่นเดียวกัน
4. สร้างวัฒนธรรม
วัฒนธรรมครอบครัว วัฒนธรรมองค์กร เป็นสิ่งที่ไปด้วยกัน การสร้างวัฒนธรรมครอบครัวให้ชัดเจนและสื่อสารให้ครอบครัวเข้าใจถือว่าเป็นกุญแจสำคัญในการสร้างวัฒนธรรมครอบครัวและองค์กร วัฒนธรรมครอบครัว (Family Culture) เริ่มต้นมาจาก ค่านิยมครอบครัว (Family Value) ซึ่งค่านิยมครอบครัวเป็น Success Factors เป็น Growth Hack สำหรับความสำเร็จในหลายธุรกิจครอบครัว บางครอบครัววางวัฒนธรรมครอบครัวให้เป็น "ผู้ประกอบการ" "นักริเริ่ม เปลี่ยนแปลง" "ผู้ให้" ฯลฯ ซึ่งครอบครัวเหล่านี้นำค่านิยมครอบครัวมาตีความเป็นวัฒนธรรมครอบครัว และเป็นกิจกรรมครอบครัว ก็จะสร้างความแตกต่างในการสืบทอดกิจการและพัฒนาธุรกิจครอบครัวได้ในอนาคต
วัฒนธรรมครอบครัวส่งทอดต่อมาเป็นวัฒนธรรมองค์กร เฉกเช่นคำพูดที่ว่า "เจ้าของเป็นอย่างไรธุรกิจเป็นอย่างนั้น" ซึ่งคือเรื่องจริง หากเราสร้างเจ้าของให้เป็นกลุ่มผู้นำที่ดี วัฒนธรรมองค์กรก็จะพัฒนาไปตามวิสัยทัศน์และค่านิยมของครอบครัว ดังนั้น สมาชิกครอบครัวที่ไม่ได้เข้าร่วมทำงานในธุรกิจครอบครัวก็จะเป็นอีกหนึ่งกลไกที่จะสร้างวัฒนธรรมครอบครัว ค่านิยมครอบครัว ในมุมมองที่ทันสมัยขึ้น ไม่ได้ยึดติดอยู่แต่ในกรอบของเดิมที่กงสีเคยมีเคยใช้ แต่นำเสนอวัฒนธรรมที่เหมาะสมสำหรับกงสียุคใหม่เหมาะสมแก่การขับเคลื่อนสมาชิกครอบครัวไปข้างหน้าโดยยังไม่ทิ้งความเป็นเอกลักษณ์ธุรกิจครอบครัวไว้อย่างชัดเจน
5. สร้างธรรมาภิบาล (กฏระเบียบ)
ธรรมาภิบาลครอบครัวครอบครัวเป็นคำที่ไม่ค่อยคุ้นหูสำหรับหลายครอบครัวในไทยเท่าที่ควร แต่สำหรับครอบครัวต่างประเทศแล้วธรรมาภิบาลครอบครัวถูกใช้อย่างแพร่หลาย และเป็นแกนหลักในการสร้างความชัดเจนในครอบครัว และธุรกิจ หากอธิบายให้ง่ายขึ้นก็คือการวางโครงสร้าง และตั้งกฎระเบียบครอบครัวเพื่อแบ่งแยกความเป็นครอบครัว และธุรกิจให้ชัดเจน ซึ่งรวมไปถึงวางโครงสร้างการตัดสินใจที่มอบอำนาจการตัดสินใจให้กับคนในครอบครัวที่กำหนด กฎเกณฑ์การบริหารธุรกิจครอบครัวต่างๆ การจ้างงานและเกษียณ สิ่งที่ทำได้ทำไม่ได้ และอื่น ๆ อีกมากมาย
การสร้างกฎระเบียบ วางโครงสร้างภายในครอบครัวก็คือการวางความชัดเจน โปร่งใส และสื่อสารให้กับทุกคนในครอบครัวได้ทราบว่ากงสีของเรากำลังก้าวเข้าสู่กงสียุคใหม่อย่างเข้มแข็ง สมาชิกครอบครัวที่เป็น Non-Active Member สามารถร่วมสร้างธรรมาภิบาล กฎระเบียบภายในครอบครัวได้ ถึงแม้จะไม่ได้ทำงานในธุรกิจครอบครัว แต่การมีมุมมองเป็น Outside-In การนำเอาแนวคิดของการวางกฎระเบียบที่เป็นกลาง (Bias Free) และมองถึงผลประโยชน์ที่สูงสุดให้กับครอบครัวได้ ดังลูกค้าหลายธุรกิจครอบครัวที่นำเอาสมาชิกครอบครัวที่ไม่ได้ทำงานในธุรกิจมาร่วมออกแบบ “ธรรมนูญครอบครัว” เพื่อต้องการมุมมองที่ “แตกต่าง” สดใหม่กับครอบครัว เพราะสมาชิกครอบครัวคนนั้นเป็นหัวหน้าระดับสูง ทำงานอยู่ที่ United Nation (UN) ทำให้สมาชิกคนนั้นมีแนวคิด การตัดสินใจที่เฉียบแหลม และมองหาทางเลือก กฎระเบียบที่เป็นกลาง เกิดประโยชน์สูงสุดให้กับครอบครัวได้อย่างไม่ยากเย็น
หากกล่าวโดยสรุป
คนกงสีคือขุมทรัพย์ภายในครอบครัว (Family Capital) การที่สมาชิกครอบครัวไม่ได้ทำงานในธุรกิจครอบครัว ไม่ได้แปลว่าความเกี่ยวเนื่อง การมีส่วนร่วมจะลดน้อยถอยลงแต่อย่างใด เพียงแต่กงสีต้องเริ่มวางหลักการในการดึงองค์ความรู้ ศักยภาพของสมาชิกครอบครัวแต่ละคน ไม่ว่าอยู่ที่ไหน ทำงานอะไร เกี่ยวข้องกับธุรกิจครอบครัว มาร่วมพัฒนาธุรกิจครอบครัวให้เติบโตเพื่อสร้างให้ธุรกิจครอบครัวของเราเป็นธุรกิจครอบครัว เป็นกงสีของทุกคนไม่ใช่เฉพาะแค่คนทำงานในปัจจุบันเท่านั้น
